Zdania podrzędnie złożone to z pozoru zawiły i skomplikowany temat, ale istnieje sposób, by przedstawić go w – być może nie wyczerpujący temat sposób, ale prostszy i bardziej przejrzysty – idealny dla początkujących i średniozaawansowanych uczniów.
Zdania podrzędnie złożone to przede wszystkim zdania ZŁOŻONE – czyli zawierające więcej niż jedno orzeczenie (czasownik w formie odmienionej przez czasy), a często więcej niż jeden układ podmiot + orzeczenie (osoba + czasownik).
Na przykładzie:
Jeg spiser frokost. => zdanie pojedyncze (jem śniadanie)
Jeg spiser frokost og John ser på TV . => zdanie złożone [współrzędnie] (jem śniadanie, a John ogląda telewizję).
Zdania podrzędnie złożone to zdania najczęściej połączone SPÓJNIKAMI PODRZĘDNOŚCI. Spójniki podrzędności to w większości przypadków spójniki inne niż OG, MEN, ELLER, FOR, SÅ. Innymi słowy, jeśli Twoje zdanie będzie połączone innymi spójnikami niż te pięć, istnieje duże prawdopodobieństwo, że masz do czynienia ze zdaniem podrzędnym.
DLACZEGO TO TAKIE WAŻNE?
Dlaczego warto wiedzieć, że zdanie złożone, z którym mamy do czynienia, jest zdaniem złożonym podrzędnie? Ponieważ takie zdania mają odgórnie ustalony SZYK ZDANIA.
Zdanie podrzędnie złożone dzieli się na zdanie nadrzędne (to bez spójnika na początku) oraz podrzędne (to ze spójnikiem na początku).
Przykład:
Jeg må handle i dag fordi jeg trenger syltetøy. (muszę zrobić dziś zakupy, bo potrzebuję dżemu)
Część nadrzędna to JEG MÅ HANDLE I DAG
Część podrzędna to FORDI JEG TRENGER SYLTETØY
W części podrzędnej NASTĘPUJE INWERSJA IKKE oraz tzw. kolegów ikke (czyli na przykład dessverre, gjerne, kanskje, alltid, ofte, aldri). Te słowa przesuwają się przed czasownik.
Zerknij na przykład:
Jeg må handle i dag fordi jeg IKKE har melk hjemme (muszę zrobić zakupy, bo nie mam mleka w domu).
POPULARNE SPÓJNIKI PODRZĘDNOŚCI
fordi – ponieważ, bo
at – że
hvis – jeśli
som – jaki, który
om – jeśli, czy
selv om – pomimo
dersom – jeśli
siden – odkąd, jako że, ponieważ
etter at – po tym, jak
ZMIANA SZYKU
Masz również możliwość zamienić miejscami części zdania podrzędnie złożonego. Pamiętasz – w zdaniu podrzędnie złożonym są dwie części – część bez spójnika podrzędności na początku (JEG MÅ HANDLE) oraz część ze spójnikiem podrzędności (FORDI JEG IKKE HAR MELK HJEMME). W tej drugiej części, która zaczyna się od spójnika podrzędności ZAMIENIAMY miejscami ikke oraz jego „kolegów”.
Możemy więc zamienić miejscami części zdania podrzędnie złożonego. W takim układzie część bez spójnika będzie z inwersją orzeczenia oraz podmiotu. Zobaczcie na przykładzie:
JEG MÅ HANDLE I DAG, FORDI JEG IKKE HAR MELK HJEMME – wersja podstawowa
FORDI JEG IKKE HAR MELK HJEMME, MÅ JEG HANDLE I DAG – wersja po zamianie.
Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej wersji w części ze spójnikiem podrzędności przestawiamy IKKE oraz jego „kolegów” przed czasownik (orzeczenie).